Rusya Devlet Atom Enerjisi Kurumu Rosatom’un yapımını üstlendiği Akkuyu NGS’de inşaat çalışmaları tüm hızıyla sürüyor. Yılda yaklaşık 35 milyar kilowatt/saat (kWh/s) elektrik üretmesi planlanan dev proje, inşaat sürecinde bölgenin en büyük istihdam merkezlerinden biri haline geldi. Tedarik zincirinde yer alan yüzlerce yerel firma ile yerelleştirme konusunda örnek gösterilen proje, özellikle bölgede oluşturduğu ekonomik canlılık ile dikkat çekiyor.
Hava koşullarına bağlı olmadan, istikrarlı ve güvenilir şekilde ülkenin elektrik ihtiyacının yaklaşık yüzde 10'unu karbondioksit emisyonu yapmadan karşılayacak olan Türkiye’nin ilk nükleer santrali, 3+ nesil olarak adlandırılan modern Rus reaktör teknolojine sahip 4 güç ünitesinden oluşacak. Akkuyu NGS’nin, aktif ve pasif güvenlik sistemleri sayesinde dünyanın en güvenli santrallerinden biri olacağı kaydediliyor. Pasif güvenlik sistemlerinden kor tutucu, reaktör basınç kabındaki nükleer yakıtın çevreye salınımını önlediği için en önemli güvenlik unsurlarından biri olma özelliğini taşıyor. VVER 1200’ün deprem, kasırga, sel, tsunami gibi olağanüstü dış etkilere karşı üstün dayanma kabiliyeti de yapılan stres testleri ile kanıtlanmış durumda.
Projenin inşaatı, nükleer güvenlik gerekliliklerine, yüksek kalite standartlarına ve planlanan takvime uygun olarak devam ederken, inşaat sahasında bulunan tüm yapı, sistem ve bileşenler ile inşaat ve montaj faaliyetlerinin denetimi ve gözetimi de Nükleer Düzenleme Kurumu ve Fransız şirketi Assystem gibi bağımsız denetim kuruluşları tarafından gerçekleştiriliyor.
GÜVENLİ TEKNOLOJİ, SIKI DENETİM
Assystem, Akkuyu NGS’nin nükleer güvenliğiyle ilgili olan bina ve tesis inşaatlarının tüm aşamalarını denetleyen uluslararası bir mühendislik grubu. Assystem Türkiye ve Özbekistan Ülke Direktörü Kerem Sadıklar’a göre Akkuyu NGS’de kullanılan ve şu ana kadar dünya genelinde 4 reaktörde devreye alınan VVER 1200 teknolojisi, çok aşamalı bir güvenlik sistemi, aktif ve pasif sistemlerin bir kombinasyonu ve bağımsız çalışma prensibi nedeniyle çok güvenilir bir teknoloji olarak tanımlanıyor. Sadıklar, “Böyle karmaşık bir tesisin güvenilirliği ve nükleer güvenliği, üretilen ekipmanın ve inşaat işlerinin kalitesine de bağlıdır. Güvenli teknoloji, inşaatta uygunluk, verimli kalite kontrolleri ve bağımsız denetim faaliyetleri hep birlikte Akkuyu NGS'nin güvenilirliğinin sağlanmasına katkıda bulunacaktır” dedi.
Akkuyu NGS’nin kanıtlanmış teknoloji ve tasarıma sahip olmasının yanı sıra, lisanslama sürecinde uzun bir hazırlık aşamasından da geçtiğine dikkat çeken Sadıklar, “Bu süreç, sahayı karakterize etmek için birden fazla çalışmanın yürütülmesini içeriyordu. Bunların tümü Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (IAEA) yönergelerine uygun olarak gerçekleştirildi ve tesisin inşaat için onaylanmasından önce yetkili makamlar tarafından yakından incelendi. Bu teknolojiye ve onu Türkiye’de denetleyen düzenleyici çerçeveye güvenimiz tam” diye konuştu.
“NÜKLEER ENDÜSTRİDE GÜVENİLEN TEKNOLOJİ”
Sadıklar, endüstriyel altyapılar geliştirme ile teknolojik içerik ve güvenlik gereksinimleri açısından karmaşık projeleri yönetme konusunda 50 yılı aşkın süredir büyük bir deneyime sahip olan şirketlerinin santrallerin güvenliği için belirlenen uluslararası standartlar çerçevesinde çalıştığını hatırlatarak, şunları söyledi:
“Akkuyu NGS’de kullanılan VVER 1200 teknolojisi, modern Rus VVER 1200 III + nesil reaktörlerine dayalı bir nükleer santral tasarımıdır. Bu tür nükleer santraller, Rosatom’un tesislerin tasarımı ve işletilmesinde uzun yıllara dayanan deneyimi sayesinde geliştirilen mevcut teknolojiye dayanmaktadır. Assystem, Akkuyu sahasında nükleer güvenlik için önemli olan yapıların, sistemlerin ve bileşenlerin inşaat denetiminden sorumludur. Assystem’in bir nükleer inşaat denetim kuruluşu olarak görevi katı koşullara tabidir. Yaptığımız iş, ‘15/07/2018 tarihli ve 30479 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 4 sayılı Bakanlıklara Bağlı, İlgili, İlişkili Kurum ve Kuruluşlar ile Diğer Kurum ve Kuruluşların Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 787’nci maddesi ve 30024 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Nükleer Santrallerin Yapı Denetimi Yönetmeliği hükümleri gereğince Türkiye NDK’nin denetimi altındadır. NDK, Assystem’i bu denetim faaliyetlerini gerçekleştirmesi için 2018 yılında Nükleer İnşaat Denetim Kuruluşu olarak akredite etti. Ayrıca sağlanan hizmetlerin kalitesini doğrulamak için düzenli olarak denetimlerden de geçiyoruz. Hizmetlerin arasında inşaat öncesi ve sırasında belgelerin çeşitli denetimlerden geçirilmesi ve nükleer güvenlik için önemli ekipmanların denetimleri bulunuyor. Bunun yanında Akkuyu NGS için yapılan tüm hizmetlerimiz, Rosatom tarafından sektör standartlarına uygun olarak resmi ve kamu ihaleleri şeklinde yürütülen rekabetçi tedarik süreci sonucunda sözleşmeye bağlanmış durumda.”
NDK HER AŞAMAYI KONTROL EDİYOR
Birlikte çalıştığı firmalara endüstriyel altyapı sahaları/tesisleri tasarımı, inşaat denetimi, devreye alınması ve işletilmesi konularında destek veren ve 15 ülkede 6 binden fazla kişiyi istihdam eden Assystem, Akkuyu NGS sahasındaki tüm yapıları NDK’nin de kontrolleriyle oldukça sıkı bir denetime tabi tutuyor. Sadıklar, Assystem olarak NDK ile yaptıkları iş birliğini detaylarıyla şöyle anlatıyor:
“NDK temsilcileri kontrollerimizin teknik yönleri, varsayılanlar, sapmalar, tespit edilen uygunsuzluklar veya kalite güvence konuları hakkında düzenli olarak soru sorarlar. Assystem de tabi olduğu 30024 no’lu yönetmelik çerçevesinde denetim faaliyetlerinin yürütülmesinden sorumludur. Bu yönetmelik, esas olarak 17 tipik kontrol türünü tanımlar. Bu kontrol türleri ise işleri yapan kişiler arasında bir ‘Güvenlik Kültürü’ olup olmadığını, iş sırasında kullanılan malzeme ve ekipmanların uygunluğunu belirlemeyi ve işlerin geçerli gerekliliklere uygun olarak yürütülmesini ve denetimler sırasında tespit edilen kusurların veya uygunsuzlukların giderilmesini içerir.”
Sadıklar, santral inşaatı sırasında denetmenlerinin inşaat ve montaj işlerinin uygunluğunu ve kalitesini 70 sayfadan fazla uzun bir listesi olan “Lisanslama Esasları”na göre kontrol ettiklerini ve bunların IAEA öneri ve normlarını kapsadığını kaydetti. Norm standartlarının büyük bir kısmının Rus (PNAE, GOST, vb.), geri kalanın da büyük ölçüde Avrupa normlarından esinlenen Türk teknik referansına ait olduğunun altını çizen Sadıklar, “Denetmenlerimiz Assystem’in 50 yıllık nükleer proje deneyimi ile Avrupa'da ve uluslararası alanda (Finlandiya, Suudi Arabistan, İngiltere, BAE, Hindistan vb.) nükleer santral inşa etme boyunca edindiği ve 3000'den fazla nükleer uzmanın çalıştığı en iyi uluslararası uygulamalara ve derslere güveniyor” şeklinde konuştu.
“İKLİM DEĞİŞİKLİĞİYLE MÜCADELEDE ANAHTAR ROL OYNAYACAK”
Sadıklar, nükleer santrallerin güvenlikleri için oldukça titiz çalışmalar yürüten bir şirket olarak nükleer enerjiye bakışlarını ise şöyle özetledi:
“Assystem olarak karbonsuz elektriğin geliştirilmesinin iklim değişikliğiyle mücadelede anahtar rol oynayacağına inanıyoruz. Nükleer gibi enerji geçişini hızlandıracak projeler ülkelere birçok fayda sunuyor, çünkü nükleer enerji, şebekeye istikrarlı ve güvenli bir düşük karbonlu elektrik kaynağı sağlayabilir. Bu, onu enerji karışımındaki yenilenebilir enerji kaynakları için ideal bir ortak ve fosil yakıtların değiştirilmesinde büyük potansiyel getiren bir moleküler enerji olan hidrojen üretimi için iklime nötr bir güç kaynağı haline getiriyor.”
ASSYSTEM 9 ÜLKEDE NÜKLEER PROGRAMLARIN GELİŞİMİNE DESTEK VERİYOR
Akkuyu NGS inşaatında kilit bir role sahip olan Assystem, nükleer, enerji, ulaşım, endüstri ve savunma sektörlerinde kritik altyapıları tasarlamak, inşa etmek, devreye almak, bakımını yapmak ve sökmek için mühendislik hizmetleri sunuyor.
9 ülkede nükleer programların geliştirilmesini destekleyen Assystem, Akkuyu NGS’nin yanı sıra, Birleşik Krallık’ta Hinkley Point C ve Sizewell C nükleer santralleri ile Birleşik Krallık küçük modüler reaktör programının geliştirilmesi çerçevesinde faaliyet gösterirken, 56 nükleer güç ünitesinden oluşan Fransız nükleer filosuna da tüm nükleer yaşam döngüsü boyunca mühendislik hizmetleri sunuyor. Şirket ayrıca Mısır’da bulunan El Dabaa NGS, Finlandiya’da bulunan Hanhikivi-1 NGS, Birleşik Arap Emirlikleri’nde bulunan Barakah NGS ve Suudi Arabistan’da bulunan KA-CARE için de çalışmalar yürütüyor. (İHA)