ABİDİN YAĞMUR
Mersin’de belediyenin ürettiği halk ekmeği tüketenler arasında yapılan bir araştırma son yıllarda alım gücü düşen vatandaşın ekmek tüketimini artırdığını ortaya koydu. Halk ekmek tüketenlerin yüzde 85’i son yıllarda satın alma gücünün azaldığını söyledi. Asgari ücret ve asgari ücretin altında geliri olan halk ekmek tüketicilerinin yüzde 92’si son yıllarda ekmek tüketimlerinin arttığını kaydetti. Araştırmaya göre tüketiciler halk ekmek almak için en az yarım kilometre yürüyor, en az 35 dakika kuyrukta bekliyor.
Mersin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi öğretim üyeleri Prof. Dr. Erkan Aktaş, Prof. Dr. İhsan Kamalak ve Doç. Dr. İlkay Yılmaz, belediyenin ürettiği halk ekmek tüketicileri arasında yaptıkları araştırmanın sonuçlarını “Ekonomik Kriz ve Halk Ekmek Kuyrukları: Mersin Örneği” başlıklı makalede değerlendirdi.
HALK EKMEK TÜKETİCİLERİNİN YAŞ ORTALAMASI 50
Halk ekmek satış noktalarında ortaya çıkan kuyrukların, 2020’lerin başlarında Türkiye’de yaşanan ekonomik krizin bir yansıması olup olmadığı sorusuna yanıt arayan araştırmacılar, Mersin Büyükşehir Belediyesi halk ekmek büfelerinden ekmek alanlarla anket çalışması gerçekleştirdi.
Çalışma kapsamında Yenişehir’de 149, Mezitli’de 84, Akdeniz’de 129, Toroslar’da 80 kişi olmak üzere 188’i kadın, 254’ü erkek 442 hane halkı üyesiyle görüşüldü.
Anket sonuçlarının değerlendirildiği makalede “Ankete katılanların ortalama yaşı 50,7 olarak bulunmuştur. TÜİK verilerine 2021 yılında göre ortanca yaş 33,1’dir. Halk ekmek kuyruğundaki kişilerin yaşlarının Türkiye ortalamasının çok üstünde olduğu görülmektedir. Emeklilerin ankete katılanlar içindeki oranı yüzde 43,2, özel sektör çalışanları yüzde 18,3, serbest yüzde 13,6, memur yüzde 11,5, öğrenci yüzde 4,3, ,işsiz yüzde 2,7 oranındadır” denildi.
ASGARİ ÜCRETLİNİN EKMEK TÜKETİMİ ARTTI
Çalışmaya katılan vatandaşların yüzde 20.4’ü asgari ücretli olduğunu, yüzde 56,1’i asgari ücret altında gelire sahip olduğunu, yüzde 23,5’i asgari ücret üzerinde geliri olduğunu söyledi.
Halk emek kuyruğunda bekleyenlerin yüzde 45.5’i son yıllarda satın alma gücünün çok azaldığını, yüzde 39,6’sı azaldığını söyledi. Satın alma gücünün azaldığını söyleyenlerin toplam oranı yüzde 85’i buldu.
Asgari ücret düzeyinde geliri olanlara “Son yıllarda ekmek tüketiminiz arttı mı” diye sorulduğunda 45,6’sı arttı, yüzde 46,7’si çok arttı diye yanıt verdi. Asgari ücretin altında geliri olanlardan yüzde 42,7’si ekmek tüketiminin arttığını, yüzde 49,2’si çok arttığını söyledi.
Gelirinin asgari ücretin üzerinde olduğunu söyleyenlerden son zamanlarda ekmek tüketiminin arttığını söyleyenlerin oranı 42,3 olurken çok arttığını söyleyenlerin oranı 37,5 oldu.
HALK EKMEK İÇİN EN AZ YARIM KİLOMETRE YÜRÜYÜYORLAR
Yüzde 62,2’lik bir oranla ankete katılanların büyük bir çoğunluğu halk ekmeği ucuz olduğu için tercih ettiğini dile getirirken, halk ekmeği beğendiği için tercih ettiğini söyleyenlerin oranı yüzde 14,3’te kaldı. Hem fiyatı ucuz olduğu hem de halk ekmeği beğendiği için tercih ettiğini ifade edenlerin oranı ise yüzde 9,3 odu.
Araştırmaya katılan vatandaşlar arasında yapılan anket sonuçlarına göre, ev-satış noktası arası uzaklıklarının ortalaması 652 metre olarak hesaplandı.
Kuyrukta bekleyenlerin yarısından fazlasının, yüzde 54,5’inin halk ekmek satış noktasına gelmek için en az yarım kilometre yürüdüğü, yaklaşık dörtte birinin ise en az bir kilometre yürüdüğü tespit edildi.
Halk ekmek satış noktası önündeki kuyrukta bir kişinin ortalama bekleme süresi yaklaşık olarak 35 dakika olarak hesaplandı. Kuyrukta çeyrek saatten daha fazla bekleyenlerin oranı üçte ikiye yaklaşırken, bir saatten fazla bekleyenlerin oranı da yüzde 10’u aştı.
YÜZDE 42’Sİ KUYRUKTA BEKLEMEKTEN RAHATSIZ
Halk ekmek satış noktalarında her zaman istedikleri miktarda ekmek bulabilenler yüzde 47 iken, istedikleri miktarda ekmek bulamayanların oranı yüzde 29 oldu. Ankete katılanların yüzde 23,1 oranındaki bölümü ise istedikleri miktardaki ekmeği bazen bulabildiklerini, bazen de bulamadıklarını dile getirdi.
Halk ekmek kuyruğunda bekleyenlerin dörtte birinden fazlası kuyrukta beklerken her zaman çevreden rahatsız olduğunu söyledi. Bazen rahatsız olanları da eklendiğinde kuyrukta beklerken rahatsız olanların oranı yüzde 42,3’e ulaştı.
“ANKETE KATILANLARIN DÖRTTE ÜÇÜ AÇLIK SINIRINDAYDI”
Araştırmacılar Prof. Dr. Erkan Aktaş, Prof. Dr. İhsan Kamalak ve Doç. Dr. İlkay Yılmaz makalelerinde, anketlerin yapıldığı 2022 yılı ağustos ayındaki yoksulluk ve açlık sınırı rakamlarına göre, ankete katılanların dörtte üçünün açlık sınırında olduğuna dikkat çekti.
Araştırmacılar, satın alma gücünün azalmasıyla ekmek tüketimin artmasını makalede şöyle yorumladı:
“Son yıllarda ekmek tüketimlerinin arttığını ya da çok arttığını ifade edenlerin oranı asgari ücret düzeyinde ve bu düzeyin altında gelire sahip olanlarda yüzde 92 civarında iken, asgari ücret düzeyinin üzerinde gelire sahip olanlarda bu oran yaklaşık yüzde 80’dir. Halk ekmek kuyruklarında bekleyenlerin hemen hemen tamamının çok düşük gelirli oldukları dikkate alındığında, bu toplum kesiminde halk ekmek tüketimi ile gelir düzeyi arasında pozitif bir ilişkinin bulunması şaşırtıcı değildir.”
Araştırmada, katılımcılara ne zamandır halk ekmek tükettikleri de soruldu. Katılımcıların yüzde 60’ı bu soruya “Bir yıl ve bir yıldan daha az süre” yanıtını verdi.
Araştırmacılar bu sonucu, “Katılımcıların yaklaşık yüzde 60’ının bir yıl ya da bir yıldan daha az bir süre önce halk ekmek kuyruklarında ekmek beklemeye başladıkları gerçeği, ekonomik koşulların özellikle son yıllarda kötüleştiği ve toplumda önemli bir yoksullaşma yaşandığı gözlemleriyle paralellik göstermektedir” şeklinde yorumladı.